Hoe staat de bevolking tegenover het samenvoegen van de provincies?
Het samenvoegen van gemeentes
Er zijn aan de provincies twee vragen gesteld: ‘vindt u een dergelijke samenwerking tussen gemeenten een goede of een slechte zaak?’ en ‘wat vindt u van het plan om gemeenten samen te voegen zodat alle gemeenten 100.000 of meer inwoners hebben?’. Opvallend is dat de provincies een samenwerking een goede zaak vinden (boven de 62%), maar het samenvoegen van gemeentes een slechte zaak (boven de 55%). Een volgende vraag was ‘hoe ver mag samenwerking tussen gemeenten in uw provincie gaan volgens u?’. Gekozen kon worden tussen de antwoorden ‘Ik ben tegen iedere vorm van samenwerking’, ‘gemeenten mogen samenwerken’ en ‘gemeenten mogen worden samengevoegd’. Vrijwel geen provincie is tegen iedere vorm van samenwerking, Zuid-Holland heeft hierin wel het hoogste percentage (15,4%). ‘Gemeenten mogen samenwerken’ is door elke provincie het meest gekozen, met als laagste percentage 55,2% uit Zuid-Holland en het hoogste 74,7% uit Drenthe. Gemeenten mogen worden samengevoegd heeft nog vrij hoge percentages, tot 32,8% uit Noord-Holland en als laagste 18,6% uit Drenthe.
Het samenvoegen van provincies
De samenvoeging van Drenthe, Friesland en Groningen, wat vinden de provincies hiervan? Zoals eerder gezegd, vindt Friesland zich te uniek voor een fusie met andere provincies (78%). Groningen (41,6%) en Drenthe (51,3%) voelen dit niet zo sterk. De provincies wisselen van mening in het vraagstuk wat ze vinden van het opdelen van Nederland in vijf landsdelen, Friesland vindt het een slecht plan (75,6%), Drenthe ook (59,6%), maar Groningen heeft een heel verdeelde mening. Of ze willen fuseren met één of meerdere andere provincies, antwoordt Friesland een volmondig ‘nee’ (77,4), maar Drenthe en Groningen kunnen zich er best in vinden, hoewel Drenthe het met 56,9% toch een vrij slecht plan vindt.
De argumenten tegen de samenvoeging zijn de grote verschillen in taal, tradities, gebruiken en gewoonten. Zeker omdat Fries een echte taal is die in Friesland gegeven wordt als vak op school, vragen de andere provincies zich af wat de taal zal worden, ze zien het niet zitten ook Fries te gaan praten. Tegenstanders noemen als argument de culturele diversiteit tussen de gebieden. Bovendien is het moeilijk een hoofdstad aan te wijzen, omdat elke provincie zijn eigen hoofdstad aanprijst. Voor dit vraagstuk is er zelfs een speciale facebookpagina opgericht.
De voorstanders zien vooral economische voordelen. Samen, als een ‘Noordland’, kunnen ze meer invloed uitoefenen dan voorheen, vooral ten opzichte van het Westen. Ook kan met een fusie de grote bestuurlijke drukte verminderd worden. De trage regelgeving kan hiermee aangepast worden.
De volgende samenvoeging is Noord-Holland, Utrecht en Flevoland, de zogenaamde ‘Noordvleugelprovincie’. In het onderzoek van Omroep Brabant en EenVandaag is een speciale vraag besteedt aan de mening van de provincies of deze fusie. De vraag luidt: ‘een fusie van Noord-Holland, Utrecht en de Flevopolder is wat mij betreft...’. Flevoland vindt het met 57,7% geen goed plan, Noord-Holland vindt het geen goed plan met 50,3% en Utrecht ook niet met 55,7%.
In Flevoland heerst de angst dat Flevoland en de Noordoostpolder een achtergesteld gebied gaan worden ten opzichte van de grote steden in de andere provincies. Ze hebben niet het idee dat het bestuur effectiever worden, maar dat de overheid alleen kijkt naar de structuur van het bestuur. Ze voelen zich verbonden met de Noordoostpolder, en de vraag is voor hen of deze aangesloten moet worden bij het economisch dynamieke Westen of bij Overijssel. Ook de natuurorganisaties maken zich zorgen: ‘de natuur is gebaat bij kleinschaligheid. Hou dat zo’.
De bezwaren van Utrecht zijn de volgorde en het tempo waarmee de fusie uitgevoerd moet worden. Ze vinden dat het niet duidelijk is waarvoor het kabinet nu een oplossing maakt en dat hij ook niet genoeg onderzoek naar alternatieven. Ze vinden dat je een grote fusie doordacht moet doen, omdat je anders een groot risico loopt dat het een duur experiment wordt.
Noord-Holland, daarentegen, ziet de plannen wat positiever in. Ze zien de fusie als een goede stap om het middenbestuur te versterken, wat met dit plan vooral nagestreefd wordt. Alle provincies maken zich zorgen over de kleinere dorpen en gemeenten. Noord-Holland vindt ook dat er meer tijd besteedt moet worden aan deze beslissing.
Vervolgens de samenvoeging van Brabant en Limburg. Volgens de opiniepeiling van Omroep Brabant en EenVandaag kan Brabant maar niet beslissen of het nu wel of niet met Limburg wil fuseren. Brabant en Limburg vinden beide dat het land opdelen in vijf landsdelen een slecht plan is, met 51,7% in Brabant en 59,8% in Limburg. Een fusie met een of meerdere andere provincies vinden ze ook beide een slecht plan, met 59,3% in Brabant en 61,8% in Limburg. Beide vinden ze hun provincie te uniek voor een fusie, 53,5% van de Brabanders en 56,7% van de Limburgers.
Als Noord-Brabant zelf zou mogen kiezen tussen alle provincies, zouden ze volgens dit onderzoek het liefst met Limburg samengaan, 37,2%. Van de ondervraagden zou 19,3% met Zeeland samen willen voegen, maar er moet ook rekening worden gehouden met de 27,4% die geen mening heeft.
In de tabel die eronder te vinden is, wordt de vraag gesteld aan Noord-Brabant, ‘als u kon kiezen, met welke provincie zou u per se niet willen dat uw provincie wordt samengevoegd?’ en ook hierin kiest de meerderheid (23,4%) Limburg. Op de tweede plaats komt Zuid-Holland met 16,6%, en 25,1% heeft geen mening.
Opvallend. Brabant zelf is wel populair bij de anderen, geen enkele andere provincies heeft geantwoord absoluut niet met Brabant te willen fuseren.
Op de facebookpagina die is aangemaakt voor dit vraagstuk wordt vooral benadrukt door de Brabanders dat ze heel anders praten dan de Limburgers en daarmee ook anders zijn. Sowieso wordt Brabant anders gevonden dan de rest van Nederland. Het gevoel van verbondenheid blijkt sterk.
Tot slot de samenvoeging van Zuid-Holland en Zeeland. Zeeland vindt met 54,5% het opdelen van Nederland in vijf landsdelen een slecht idee, Zuid-Holland heeft hierin geen sterke mening. Zeeland vindt met 55,9% een fusie met een of meerdere andere provincies een slecht idee, Zuid-Holland is hierin wederom verdeeld. Op de vraag ‘mijn provincie is te uniek voor een fusie met andere provincies’ antwoordt Zuid-Holland oneens met 58,1% en Zeeland eens met 56,5%. Opvallende verschillen.
Zeeland zou het liefst met Brabant samengaan, en het liefst absoluut niet met Zuid-Holland. De inwoners zijn bang dat als de nieuwe hoofdstad Den Haag wordt, zij waarschijnlijk vergeten zullen worden. Bovendien is het twee uur rijden voor de inwoners van Zeeland die het verst van Den Haag wonen. Ook zijn de Zeeuwen bang hun eigen identiteit te verliezen en dat de afstand tussen politiek en burger te groot wordt. Wat door de minister Plasterk, de uitvoerder van het plan , wel wordt erkend, is dat het moeilijk is om Zeeland te fuseren, omdat het intern zo versnipperd is door water.
Sommige politici vinden het een beter idee om Zuid-Holland te laten fuseren met Noord-Holland. Zuid-Holland zelf is er vrij neutraal in, ze zijn niet tegen het plan om te fuseren.
Het is moeilijk om te zien of er sociaal-culturele gevolgen zijn van het samenvoegen van de provincies. Dit is eigenlijk alleen achteraf vast te stellen, omdat het op dit moment nog niet te voorspellen is wat voor invloed dit op de Nederlandse bevolking zal hebben. Aan de hand van de opiniepeilingen is wel te stellen dat er veel verzet is tegen de fusies, met als een van de voorstaande reden het verlies van de provinciale identiteit. Andere argumenten zijn dat het bestuur op grote schaal te onpersoonlijk wordt ten opzichte van de huidige opstelling en dat de nieuwe indeling van Nederland gaat leiden tot spanning tussen bevolkingsgroepen in de nieuwe provincies. De kritiek op de plannen lijkt vooral te liggen aan de onzekerheid die deze ingrijpen veranderingen met zich meebrengen op sociaal-cultureel gebied, omdat het niet in te schatten is wat de gevolgen hiervan zijn.